Стресс ж не оны т рлері адам организміне сері

Стресс және оны жеңу тәсілдері

Каражигитова Гульнар Адилбековна
(Педагог-психолог, Құрманғазы аграрлы-техникалық колледжі,
Атырау облысы, құрманғазы ауданы)

Стресс (ағыл. stress) қатты куйзелу, абыржу, мөлшерден тыс ширақтылық деген сияқты бірнеше мағынаны қамтитын жалпылама сөзбен айтылған адамның ерекше куйі. Ғылымға ең алғаш ең алғаш осы ұғымды енгізген канадалық физиолог Ганс Селье. Оның анықтамасы бойынша, стресс — өте жағымсыз әсерлерге жауап ретінде туған организмнің қалыпсыз бейімделу әрекеттерінің жинағы. Адамның жеке ерекшеліктеріне, мінезіне, жоғарғы жүйке әрекетінің типтеріне орай стрестің бірнеше түрлері байқалады.
Стресс үш кезеңнен тұрады:
1) үрейлену — жағымсыз тітіркендіргіш әсер еткен сәтте туатын жауаптың алғашқы кезеңі. Таңырқау іспетті сезім пайда болады;
2) төзімділік – жағымсыз тітіркендіргіш әсеріне беріліп кетпей, оған төзу реакциясы туады. Бұл кезде гипоталамус-гипофиз жуйесінің ықпалымен бүйрек үсті безінің гормондарының мөлшері қанда тез мөлшерде көбейіп кетеді. Симпатикалық жүйке жүйесінің әсерімен жүректің соғу ырғағы жылдамданады, тыныс алу ырғағы да жиілене түседі. Бұлшық еттердің жиырылу қабілеті күшейеді;
3) әлсіреу – бейімделу қорының мүикіндігі азайып, таусылады, сондықтан психологияда дезадаптация (бейімделудің нашарлап жойылуы) пайда болады. Стрестің көпке созылған ауыр түрі адамды жүдетіп, қайғыға батырады.
Бұл тұрғыдан алғанда, заманында Әбу Әли Ибн Синаның қойларға қойған тәжірибесі өте қызық. Ол бір қойды қораға, басқа қойларды көретіндей етіп, жалғыз өзін қамаған. Ал екінші қойды басқа қораға қасқырдың үйшігінің жанына орналастырған. Бірінші табынға қосылғысы келіп, маңырай берген, бірақ алдындағы жем-шөпті жеп тұрған. Ал екінші қой қасқырды көрген сайын үркіп, қашпақ болған. Ол алдындағы жемді аузына да алмай, жүдеп-жадап әлсіреген. Адам да сол сияқты жақсыны көрсе жақындағысы келіп, жағымды стресс туады. Ал жаманды кездестіргенде одан жанын аулақ салып, құты қашады, жағымсыз стресс туады. Міне, осы екі мысал стрестің жағымды және жағымсыз түрлерін біршама сипаттайды.
Стрессті тудыратын әсерлерге қарай физиологиялық және психологиялық стресс деп екіге бөледі. Стрестің физиологиялық белгілері: ұйықтай алмау, бас ауру, жүрек дүрсілдеу, арқаның, асқазанның, жүректің ауруы, асқазанның қорытпауы, спазмалар. Стестің психологиялық белгілері ұмытшақтық, есте сақтау қиындықтары, қобалжу, шектен тыс уайымшылдық, себепсіз қорқыныштар, ашуланшақтық болып табылады. Бұл өзіне деген сенімділігін жоғалтып, түрлі ауруларды, психикалық шаршауларды туындатады және дәріге бағынышты етеді.
Психологиялық стресті мәліметтік және эмоциялық стресс деп атайды. Тосыннан жағымсыз хабар естігенде мәліметтік стресс пайда болады. Адам дұрыс жауап таба алмай, қатты қиналады, не істерін білмей, абыржып қалады. Ал эмоциялық стресс қауып туғанда немесе оқыс қорыққанда, не біреуден қатты көңілі қалғанда байқалады. Мұндайда жоғарғы жүйке әрекетінде тежеулі серпінісі қанат жаяды.
Әдебиеттерде стресс туындауының себептерін көптеп жазады. Бұл күнәні сезіну, құндылықтарды жоғалту, оқуды жеккөру және т.б.
Уолтер Рассел «Егер жек көрген нәрсеңмен айналыссаң, жек көруден ағзаны жоятын токсиндер бөліне бастайды, соның нәтижесінде қажып, шаршап және жалығасыз не ауырасыз. Сіз не істесеңіз де сүйсініп жасаңыз. Болмаса сүйсініп жасайтынды ғана істеңіз» деген пікір айтқан екен. Әр адам өзінің дене және психикалық саулығыңызға назар аудару керек. Психологтар дерттен айығу үшін адам ең алдымен ішкі жан дүниесінің мәнін ашып, өзінің сүйікті ісімен айналысу керек дейді. Стрестік күйде жүрген адам «барлығы жақсы» деп, жайма-шуақ өмір кешетін адамнан гөрі шешімді тез әрі дұрыс қабылдайды екен. Зерттеушілердің пайымдауынша, күйзелістегі адам ақпаратты тез сараптап, шешім қабылдағанда тосылмайды. Бірақ бұл тек біржақты пікір. Психологтар стрестік кезеңде жүрген адамның кез келген тапсырманы орындай алмайтынын айтады. Өйткені стреске тап болған жан жауапкершіліктен гөрі өз проблемаларына көбірек мән береді. Сондықтан жұмысты да, басқасын да кейінге ысырады.
Қарапайым адамдардан гөрі, ұлы адамдар күйзелістік күйге жиі ұшырайды. Тіпті психологиялық күйзелісті қолдан жасап, шабыт шақыратын дарындылар да бар екен. Ал кей дарындылар күйзелістен шығудың өзіндік әдісін ойлап тапқан.
Ұлыбританияның тақ мұрагерін дүниеге әкелген әйгілі ханшайым Диана босанғаннан соң ауыр күйзеліске тап болады. Дертті еңсере алмаған ханшайым өз- өзіне қол салып та әрекеттенген. Әйтсе де уақыт өте келе ол дертінен айығудың жолын тапты. Диана қайырымдылық жұмыстарын толықтай қолға алып, өзге адамдарға бақыт сыйлауды жөн көрген.
Лев Толстой әлемге әйгілі «Анна Каренина» атты романын жарыққа шығарғаннан соң, бірер уақыт депрессиялық күйзеліске ұшырайды. «Өмірде бақыт жоқ, тек оның ұсақ-түйек бөлшектері бар» деп шағымданыпты жазушы. Талант иесінің өмірден баз кешкені соншалық, тіпті өмірімен қош айтысуға да бел буған. Бірақ Толстой түбегейлі дінге бет бұрып, дертінен айығады. Осылайша сенім дерттің бетін қайтарған.
Стресті болдырмау үшін не істеу қажет?
Біріншіден: стресс кезінде ағзадағы витаминдер қоры. әсіресе В тобы тез таусылады. Көптеген дәрігерлер күнде витамин ішуге кеңес береді, дегенмен де артық ішіп қоймау керек. Барлығы орнымен болғаны жөн.
Екіншіден: дене жаттығулары өте пайдалы. Спорт залына барып, жаттығу жасап, билелеп, ән айту керек.Таза ауада серуендеп, бассейнге, моншаға барыңыз.
Үшіншіден: психикалық және дене релаксациясы қажет. Келесі тәсілдерді көріңіз: босаңсытатын музыкатаңдаңыз, түнгі аспанға бұлтқа қараңыз және армандаңыз.
Төртіншіден: үйлесімді өмір үшін жанұяның, достардың қолдауы қажет. Психологиялық тренингтерге барыңыз, жанұя салтанаттарынан қалмаңыз, жаңа қызықты адамдармен танысыңыз. Ата-аналарыңызға, ата-әжелеріңізге, баурларыңызға көңіл бөліңіздер, өйткені олар сіздің махаббатыңызды, қамқорлығыңызды, мейіріміңізді өте қажет етеді емес пе?
Күйзелісті жеңудің әр қилы стратегиялары бар. Олардың бірі – эмоцияларды білдіру ептілігі. Екіншісі – жағдайды қайта бағалау, оқиғаның басқа суретін құрастыру және жағымсыз жағдайдың өзінен өзіңіз үшін көптеген пайдалы нәрсені таба білу. Үшінші жол – қайта бағалауға келмейтін жағдайды өзгертуге мүмкіндік беретін мақсатты бағытталған әрекеттер.
Жағдай ықтималды қауіпті, күрделі немесе жаңа ретінде қабылдануын доғарғанда, стресс тиылады. Мұнда білуге тиіс жайт, негативтік (теріс) жай-күй тек біздің теріс ойларымызбен ұсталып тұрылады. Нақ солар барлық бәленің көзі болып табылады. Өз ойларыңызбен жұмыс істеуді үйреніп, сіз өз эмоционалдық жай-күйіңізді реттеуді үйренесіз.
Бірінші ереже — өз бойыңыздан теріс ойды қумау, керісінше оған оның басқа ойлар сяиқты өмір сүруге өз құқығының бар екеніне түсіністікпен қарау.
Екінші ереже – бұл ойға сыпайы түрде айналып өтуді ұсыныңыз, өйткені әр кезде өзіңізге қызықтырақ, маңыздырақ және пайдалырақ басқа ойлар мен тірліктер бар. Бұл кезде бірден бұл жаңа ойларды, тірліктерді ойлап іске кірісіңіз.
Өмірдегі теріс жағдайда жақсы және пайдалы нәрсені таба білуге үйрену әрқайсымызға маңызды. Себебі өмір қарама-қайшылықтардың бірлігі мен күресінен құралған.
«Сау дененің рухы да сау!» – деп айтылады. Дұрыс үйлестірілген тағам, спортпен айналысу және зиянды әдеттерден бас тарту сіздің стрессті жеңудің тағы бір әдісі болады. Диета сияқты, артық ішіп-жеу стресске әкіліп соқтырады, зорланудың салдарынан организм тез толып кетуі мүмкін. Тамаққа көп жаңа піскен жемістер мен көкөністерді, дәнділерді және теңіз өнімдерін қолданыңыз. Көбірек қозғалыңыз, жүзіңіз, теннис ойнаңыз, бимен немесе йогамен айналысыңыз, конькимен немесе шаңғымен сырғанаңыз – ең бастысы өз жаныңызға жағатын істі таңдаңыз! Уақыт сайын массажға, спа-салонға, шаштаразға барып, жақсы көретін көйлегіңізді немесе костюміңізді киіп кешке румба билейтін, әлде караоке өлендерін айтатын жақсы көретін барға барып келіңіз. Демалыс күндерінде ұйқыңызды қандырыңыз. Орташа статистикалық адамға қалыпты тiршiлiк әрекетiн және сергектік рухты сақтау үшін күнделікті 7-9 сағат ұйқы қажет!
Енді сіз тамаша қаруландырудасыз және стресстік ситуацияларға түспеуіңізге, өз денсаулығызбен жастық шағыңызды ұзақ жылдарға сақтауыңызға үміттенеміз!

Источник

Стресс: белгілері, себептері, түрлері, салдары, емдеу жолдары

Мазмұны:

TheстрессБұл психологиялық ыңғайсыздықтың бір түрі, ол басу, қысым және шиеленіс сезімдерінен тұрады. Шағын дозаларда бұл пайдалы болуы мүмкін, мысалы, спорт немесе оқу үлгерімі сияқты салаларда. Екінші жағынан, егер ол өте көп мөлшерде пайда болса, бұл барлық физикалық және психикалық проблемаларды тудыруы мүмкін.

Стрестің ұзақ мерзімді әсері туралы бірнеше зерттеулер көрсеткендей, бұл инфаркт, инсульт, жара, депрессия және мазасыздық сияқты психологиялық проблемалармен ауыру ықтималдығын арттырады. Сондықтан соңғы онжылдықтарда психикалық денсаулық саласында бұл мәселені түсінуге және оны шешудің жолын іздеуге тырысуда.

Стресстік сезімнің негізгі себебі — белгілі бір жағдайға тап болу үшін қажетті ресурстардың жоқтығына сену. Адам өздерін қабілетсіз сезінетін стандарттарға жету керек деп есептегенде, бұл мәселе күшейе бастайды. Алайда оның пайда болуына немесе пайда болмауына әсер ететін көптеген басқа факторлар бар.

Өкінішке орай, стресстен зардап шегетіндер саны көбейіп бара жатқан сияқты. Америка Құрама Штаттарында 2014 жылы жүргізілген сауалнамаға сәйкес, респонденттердің 50% -ы орташа немесе ауыр күйзеліске ұшырағанын хабарлады. Бұл мақалада біз осы психологиялық проблеманың кілттерін, сондай-ақ онымен күресу үшін не істеуге болатынын көреміз.

Белгілері

Стресс — бұл өзін көптеген жолдармен көрсете алатын психологиялық проблема; олардың кейбіреулері тек біздің денемізге қатысты. Бұл бөлімде сіз осы көңіл күйінің уақыт өте келе сақталуы кезінде пайда болатын ең көп кездесетін белгілерді табасыз.

Бұл белгілердің көпшілігі бір-бірін тамақтандыратынын есте ұстаған жөн. Мысалы, ұйқының жеткіліксіздігі шаршау мен шаршау сезімдерін немесе тітіркенуді күшейте алады. Осыған байланысты, әдетте, әртүрлі салаларға бір уақытта бағытталған интервенцияны жүргізу қажет.

Тітіркендіргіш көңіл-күй

Мүмкін, стресстің айқын симптомы жақсы көңіл-күйді ұзақ уақыт сақтаудың қиындығы болуы мүмкін. Бұған зардап шеккен адам көбінесе ашулануға, қайғыруға немесе ренжуге бейім; Сіздің болғандығыңыздан кез-келген кішкене ауытқу сіздің ашулануыңызды тудыруы мүмкін.

Өкінішке орай, адамның өзі бұлай болып жатқанын бірнеше рет түсіне алмайды. Алайда, айналаңыздағылар бір нәрсе өзгергенін керемет сезіне алады.

Ұйықтау қиын

Стресске ұшыраған адамдар арасында жиі кездесетін белгілердің тағы бірі — ұйқысыздық. Шамадан тыс психологиялық және физикалық стресстің салдарынан бұл адамдар бірден ұйықтауға өте қиын. Олар түнде бірнеше рет оянып, ұзақ уақыт лақтырады және бұрылады.

Энергияның жетіспеушілігі

Көптеген жағдайларда стресстен зардап шегетін адамдар күні бойына қатты шаршайды, бұл олардың күнделікті міндеттерін орындауын қиындатады. Бұл қуаттың жетіспеушілігі ішінара ұйқының жетіспеушілігімен түсіндірілуі мүмкін болғанымен, көбінесе оның артында тұрған жалғыз фактор емес.

Сонымен қатар, көбінесе бұл адамдар шаршауды физикалық емес, психологиялық нәрсе ретінде сезінеді. Мысалы, біз «психикалық тұман» туралы жиі айтамыз: ойларды бір тапсырмаға шоғырландыру үлкен қиындық тудырады, өйткені ол жалпы күңгірттіктің түрін сезінеді.

Тәбеттің және салмақтың өзгеруі

Бұл симптом әр адамға әр түрлі әсер етеді. Кейбіреулер үшін стресс барлық уақытта тамақтануға деген ұмтылысты және қантты немесе майы көп тағамдарды қабылдау қажеттілігін арттырады. Басқалары үшін бұл нәтиже керісінше: олар тәбетін жоғалтады және әдеттегідей тамақтануда қиналады.

Осыған байланысты, кейбір стресстік адамдар бақылаусыз көп салмақ жинауға бейім, ал басқалары оны дәл осылай жоғалтады. Жалпы алғанда, дене құрамының кез-келген кенеттен өзгеруі осы проблеманың симптомы болуы мүмкін.

Созылмалы және жедел ауырсыну

Бұл патологияның әсері тек ақыл-оймен ғана емес, сонымен қатар физикалық сипатқа ие. Көптеген зерттеулер стресстің (әсіресе созылмалы стресстің) бас ауруын тудыруы немесе қоздыруы мүмкін екенін көрсетеді. Шындығында, кейбір статистика көрсеткендей, мигреннің 67% -ы осы психологиялық проблемадан туындауы мүмкін.

Стресстегі адамдардың ең көп кездесетін ауырсынуының тағы бірі — арқа ауруы. Кейбір зерттеушілер физикалық ыңғайсыздықтың жоғарылауының себебі кортизолмен, стресс кезінде қанға бөлінетін нейротрансмиттермен байланысты деп санайды.

Ас қорыту проблемалары, дәретханаға бару қиындықтары немесе суық тию мен тұмау пайда болуы мүмкін; және көптеген басқа аурулар қатты стресс кезінде күшейеді. Мұның ең көп қабылданған себебі — иммундық жүйенің әлсіреуі, дегенмен көптеген жағдайларда араласатын басқа факторлардың болуы әбден мүмкін.

Басқа психологиялық патологиялардың пайда болуы

Сонымен, созылмалы стресс барлық психикалық проблемалармен тығыз байланысты, бірақ әсіресе депрессия мен мазасыздық бұзылыстарымен (жалпы мазасыздық немесе обсессивті-компульсивті бұзылыс сияқты). Бұл, әсіресе, егер ол екі-үш айдан астам уақытқа созылатын болса, дұрыс болады.

Адамда жоғары қысым кезінде депрессия немесе мазасыздық белгілері пайда болған кезде, бұл психологиялық проблемалар олар бастан кешірген стресстің жанама әсері болуы мүмкін.

Себептері

Жоғарыда айтылғандай, стресстің басты себебі — белгілі бір жағдайға тап болу үшін қажетті ресурстардың жоқтығына сену.

Бұл орын алған кезде адам алғашқы белгілерді сезіне бастайды; Егер мәселе шешілмесе, уақыт өте келе нашарлай түседі.

Дегенмен, стресс эпизодын аз немесе көп ықтималдығы тудыратын көптеген басқа факторлар бар. Олар, әдетте, үш түрге бөлінеді: биологиялық, психологиялық және әлеуметтік.

Биологиялық заттардың ішіндегі ең маңыздысы — стресстің генетикалық осалдығы. Шамасы, кейбір адамдар басқаларға қарағанда бұл патологияны туылған сәттен бастап дамытуы ықтимал. Алайда, олардың өмірлік тәжірибелеріне және оқуларына байланысты олар бұдан азап шегуі мүмкін немесе болмауы мүмкін.

Психологиялық факторларға еңсеру стратегиялары (жеке тұлғаның қиындықтарды қалай жеңетіндігі), олардың ойлау құрылымдары және эмоционалды интеллект мүмкіндіктері жатады. Бақытымызға орай, олардың бәрін кішкене дайындықпен өзгертуге болады.

Соңында, әлеуметтік факторлар адамның ең жақын ортадан алатын қолдауына байланысты; Ең бастысы — сіздің отбасыңызбен және достарыңызбен қарым-қатынасыңыз, және олар сізге қиын жағдайларда көмектесе ме, жоқ па.

Стресс түрлері

-Ұзақтығына байланысты стресс түрлері

Жедел стресс

Бұл стресстің ең көп таралған түрі. Бұл денені белсенділікке шақыратын және оны проблемамен күресуге дайындайтын қиындыққа, оқиғаға немесе жағдайға дененің дереу реакциясы. Мұны тудыратын кейбір жағдайлар — дау, жаман жаңалық немесе жұмыстағы шиеленісті кездесу.

Жедел стресс теріс болмауы керек. Оны тудыратын механизм де, мысалы, роликте немесе қорқынышты фильм көргенде де іске қосылады.

Зерттеулер көрсеткендей, реакцияның бұл түрі ағзаға жағымсыз әсер етпейді, тіпті миға қиын жағдайларға дайын болуға көмектеседі.

Алайда, бұл өте травматикалық оқиғаларға байланысты болған кезде, бұл проблема болуы мүмкін. Мысалы, кісі өлтіруге немесе жол апатына ұшырағандар зардап шеккендердің өмірінде барлық проблемаларды тудыратын күйзелістен кейінгі күйзелісті дамытуы мүмкін.

Бұл типтің негізгі белгілері:

• Жағымсыз эмоциялардың пайда болуы. Қайғы мен жүйкеден, ең ауыр жағдайдағы депрессия мен мазасыздыққа дейін.
• Бұлшықет проблемалары. Осы жинақталған кернеу салдарынан арқа ауруы, мойын ауруы, контрактура және бас ауруы пайда болуы мүмкін.
• Ас қорыту проблемалары. Бұл белгілер күйдіргіштен, іш қатудан, диареядан, жүрек айнудан бастап жараға немесе ішектің тітіркену синдромына дейін болуы мүмкін.
• Уақытша шамадан тыс қозудан туындаған белгілер: қан қысымының жоғарылауы, жүрек қағуы, тершеңдік, бас айналу, мигрень, ентігу немесе кеудедегі ауырсыну.

Жедел эпизодтық стресс

Бұл эпизодтар жиі болған кезде өткір стресстен тыс қадам пайда болады. Кейбір адамдар әрдайым дағдарыста болатын сияқты; бұл әдетте ашуланшақ, мазасыз немесе тыныштандыратын адамдар.

Жедел стресстің эпизодтары жиі пайда болған кезде денсаулық жағдайында асқынулар пайда болуы мүмкін. Олар созылмалы стресстің үшінші түрі сияқты қауіпті болмаса да, олар әдетте алаңдаушылық тудыруы керек.

Эпизодтық сулы стрессті емдеу өте қиын, егер оларда пайда болатын жағымсыз белгілер соншалықты күшті болмаса, олар емдеуді болдырмауға шақырады. Ең жиі кездесетін белгілер:

• Тұрақты бас ауруы және мигрень.
• Жиі кеудедегі ауырсыну және ентігу. Кейбір жүрек проблемалары да байланысты болды.

Созылмалы стресс

Созылмалы стресс үнемі мазасыздық пен басым сезімдерінің болуымен, сондай-ақ жоғарыда сипатталған белгілердің көптігімен және қарқындылығымен сипатталады. Бұл өте күрделі өмірлік жағдайдан немесе адам көтере алмайтын нақты мәселелерден туындауы мүмкін.

Созылмалы стресстің ең көп таралған себептерінің бірі — жұмыс проблемалары, ажырасулар, жақын адамының қайтыс болуы немесе қаржылық қиындықтар. Алайда, бұл өмірлік дағдарыстар кезінде пайда болатын сияқты, нақты емес себептер бойынша пайда болуы мүмкін.

Бұл типтегі стресстің белгілері тіпті медициналық емдеуді қажет етуі мүмкін, себебі оның физикалық және психикалық ауыр зардаптары бар. Кейбір негізгі белгілер:

• Бұл стресс кейбір аурулардың пайда болуымен байланысты, мысалы, қатерлі ісік немесе жүрек проблемалары. Тері аурулары да пайда болуы мүмкін.
• Ас қорыту жүйесінің аурулары пайда болуы мүмкін.
• Психологиялық деңгейде өзін-өзі төмен бағалау, дәрменсіздік сезімі пайда болады (олар бас тартады, өйткені не істесе де, жағдайды өзгерту олардың қолында емес). Және бұл депрессия мен мазасыздық сияқты патологияларға әкелуі мүмкін.
• Кейбір зерттеулер бұл күйзелісті суицид қаупімен байланыстырды.

-Сіздің белгісіңізге байланысты стресс түрлері

Оң стресс

Эвертер деп аталатын стресстің бұл түрі адамға қысым көрсетілген кезде пайда болады, бірақ жағдайдың салдары оң болуы мүмкін деп түсіндіреді.

Бұл сізге стрессті белсендірек, ынталандырылған және жағдайды шешуге дайын болу үшін пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл, мысалы, спорттық жарыстың жағдайы. Стрестің бұл түрі қуаныш, қанағаттану немесе ынталандыру сияқты жағымды эмоциялармен байланысты.

Теріс стресс

Бұл түр, сонымен қатар, қайғы-қасірет деп аталады, мүмкін жағымсыз салдарларды күтуге байланысты. Алдыңғы жағдайдағыдай пайдалы немесе уәжді болудан алыс, ол бізді парализдейді және тапсырманы қанағаттанарлықтай орындауға кедергі келтіреді.

Бұл бізді тұрақсыздандырады және жағдайды шешуге арналған ресурстарды блоктайды және біз қалыпты жағдайда қолданатын едік. Қайғы-қасірет жағымсыз эмоциялармен, мысалы, қайғы-қасіретпен, ашушаңдықпен және кейбір жағдайларда уайыммен байланысты.

Салдары

Стресс, әсіресе созылмалы стресс денсаулықтың, психологиялық және жеке мәселелердің кез-келген түрін тудыруы мүмкін. Басқа нәрселермен қатар, бұл қатерлі ісік немесе псориаз сияқты аурулардың пайда болуына ықпал етеді, инфаркттың пайда болу ықтималдығын арттырады, иммундық жүйені әлсіретеді және ерте қартаюды тудыруы мүмкін.

Ақыл-ой деңгейінде ұзақ уақыт бойы жоғары стресстің болуы депрессия немесе жалпы мазасыздық сияқты бұзылулармен байланысты. Өмір салты туралы айтар болсақ, оның туындайтын қиындықтары адамның алдына қойған мақсаттарын орындауына немесе күнделікті өмірде жеткілікті түрде дамуына жол бермейді.

Осыған байланысты, стресстің проблемаларын мүмкіндігінше тезірек емдеу керек, оның салдары өте жағымсыз болып, маңызды нүктеге жетпеуі керек.

Тәуекел факторы

Адамда стресстің пайда болуына әсер ететін әр түрлі факторлар бар. Бір адам үшін стресс болуы мүмкін нәрсе, екіншісі үшін онша болмайтынын есте ұстаған жөн. Сондықтан оны тудыру үшін бірнеше факторлардың бірігуі қажет.

Оларды психологиялық және экологиялық факторларға бөлуге болады.

-Психологиялық факторлар

Адамның жағдайды және оған тап болатын ресурстарды түсіндіруі бірқатар жеке аспектілерге, әрекет ету тәсілдеріне және өзіндік ойлау үлгілеріне байланысты.

Мазасыздыққа бейімділік

Бұл өмірдегі оқиғалардың жағымсыз салдары туралы үнемі мазасыздықты сезінетін адамдар туралы.

Олар кез-келген жағдайда өздерін кездестіретін белгісіздікпен өздерін жайсыз сезінуге бейім. Оқиғаға қарсы тұрудың осындай тәсілі болғандықтан, олар стресске бейім.

Ойлау тәсілі

Жағдайды қауіпті немесе стрессті деп бағалауға немесе түсіндіруге келетін болсақ, бұл адамның ойлау құрылымына үлкен әсер етеді.

Сондықтан, дәл сол жағдайда, бір адам оны қауіп төндіретін және күйзеліске ұшыратады, ал екіншісі болмайды.

Сыртқы бақылау локусы

Бақылау локусы дегеніміз — өмір оқиғалары адамның өзінің іс-әрекеті және / немесе қабілеттері (басқарудың ішкі локусы) немесе адам басқара алмайтын сыртқы күштер (басқарудың сыртқы локусы) арқылы басқарылады деген сенім.

Сыртқы бақылау локусына ие адам күйзеліске бейім, өйткені ол белгісіз немесе қауіпті жағдайда кез-келген нәрсе оны бақылау немесе өзгерту үшін оның қолында емес деп санайды.

Тұйықтық

Кейбір зерттеулер интроверттерге немесе ұялшақ адамдарға экстроверттерге қарағанда негативті реакция жасайтынын және стресстің көп болатындығын көрсетеді. Олар қауіпті немесе қауіп төндіретін жағдайларда көбірек өмір сүреді.

Өзін-өзі бағалауы төмен адамдар стресстік жағдайларға тап болған кезде үлкен ауыртпалықты қабылдайды және олармен кездесуге ресурстардың аз екенін бағалайды.

Басқа жеке сипаттамалар

Кейбір зерттеулер стресстің даму мүмкіндігіне жас сияқты басқа факторлар әсер ететіндігін көрсетті. Мысалы, кейбір өмірлік кезеңдер, мысалы, зейнеткерлік жас, стресс пен ауыртпалықтың көзі бола алады.

Басқа зерттеулер сонымен қатар әйел жынысына жату қауіпті фактор деп санауға болатындығын көрсетеді, өйткені еңбек әлеміне енгеннен басқа, олар отбасын күтуде және үй шаруасында ең үлкен ауыртпалықты көтереді.

-Экологиялық факторлар

Стресті тудыруы мүмкін бірқатар нақты жағдайлар бар. Кейбір зерттеушілер оны тудыруы мүмкін жағдайлардың төрт түрі бойынша келіседі.

Өзгеріс

Өмірдің кез-келген аспектісінің модификациясы әрдайым тепе-теңдіктің өзгеруін тудырады және бұл оның жақсыға немесе жаманға өзгеруіне қарамастан, стрессті тудырады. Мысалы, жұмыс орнын, мекен-жайын немесе баланың туылуын ауыстырыңыз.

Үзіліс

Кез-келген нәрсе кенеттен аяқталған кезде, оны қайта бейімдеу қиынға соғады, бұл жағдайды түзету үшін адамның барлық ресурстарын жұмылдыруды талап етеді. Мысалы, ерлі-зайыптылардың бұзылуы немесе зейнетке шығу.

Жанжал

Тепе-теңдік негіздерін шайқайтын өмірлік бұзылыс ретінде өмір сүрді. Қақтығысқа дейін болған тәртіпті қалпына келтіру үлкен эмоционалды тозуды және адамның құралдарын іске асыруды қажет етеді. Мысалы, жұмыс жоғалту жағдайында.

Дәрменсіздік

Мұндай жағдайларда, адам не істесе де, оны өзгерту олардың қолында емес. Жеке тұлға оқиғаларды жеңе алатын дәрменсіз және ресурстарсыз сезінеді. Мысалы, жақын адамыңыз қайтыс болғанда.

Емдеу

Созылмалы стрессті жеңу үшін көптеген тәсілдерді қолдануға болады. Оларға өмір салтын өзгерту, дәрі-дәрмек және психологиялық терапия жатады.

Өмір салтының өзгеруі

Қысқа мерзімді перспективада күрестің ең тиімді әдісі оның себептерін жою болып табылады. Егер, мысалы, адам жұмыс жағдайында жаман болса, оны қалдыру олардың мазасыздығын бірден азайтады.

Алайда стресстің негізгі себебін жою әрдайым оңай бола бермейді. Бұл жағдайларда сіздің өмір сүру жағдайыңызды жақсартуға және белгілердің қарқындылығын төмендетуге көмектесетін басқа да өзгерістер бар.

Олардың кейбіреулері физикалық жаттығулар, дұрыс тамақтануды сақтау және ұйқының дұрыс режимін сақтау. Олар сондай-ақ әлеуметтік қатынастарды немесе медитация немесе йога сияқты тәжірибені жақсартуға көмектеседі.

Дәрі-дәрмек

Стрессті емдеудің кең қолданылатын тәсілдерінің бірі (әсіресе АҚШ сияқты елдерде) алаңдаушылықты төмендетуге арналған дәрілерді қолдану болып табылады.

Бұл дәрі-дәрмектер стресстің ең өткір белгілерін жояды, бұл адамға оларды мазалайтын жағдайды тиімді шешуге мүмкіндік береді.

Алайда, психотроптық препараттар көбінесе тәуелділікті тудырады және бақылаусыз қолданылған жағдайда ауыр проблемалар тудыруы мүмкін. Сонымен қатар, дәрі-дәрмектерді қабылдаған кезде адам өзін жақсы сезінуі мүмкін, сондықтан олар проблеманы шешпеуге шешім қабылдайды, бұл одан әрі нашарлайды.

Жалпы, психологиялық дәрі-дәрмектерді стресстің жалғыз құралы ретінде емес, басқа тәсілдерге қосымша ретінде ғана қолдану керек.

Психологиялық терапия

Ақырында, үнемі стресстен зардап шегетін көптеген адамдар ойлау құрылымын және оны басқару тәсілін өзгертуден үлкен пайда көреді. Когнитивті — мінез-құлық немесе қабылдау және міндеттеме сияқты терапия осы тұрғыдан өте тиімді болып шықты.

Осылайша, қатты күйзеліске ұшыраған адам терапия қабылдаған кезде, олар ең жағымсыз симптомдарды азайта отырып, өз мәселелерін тиімді шеше алады.

Жақсы өмір салтымен және кейбір жағдайларда дәрі-дәрмектермен үйлесімде көп жағдайда стрессті жоюға болады.

Источник