» Эмоция және сезім «
Описание презентации по отдельным слайдам:
ЭМОЦИЯ ЖӘНЕ СЕЗІМ
ЖОСПАР: Сезім жөнінде түсінік; Сезімнің түрлері; Сезімнің пайда болу себептері; Сезімнің негізгі ерекшеліктері; Сезімнің қызметі; Эмоция; Эмоцияның түрлері; Эмоция мен сезім арасындағы айырмашылықтар; Қорытынды; Пайдаланған әдебиеттер.
Сезiм — бұл адамның қоршаған болмыс заттары жəне құбылыстарымен қатынас жасауынан туындаған əрқилы формада көрiнiс беретiнтолғаныс, күйзелiстерi. Адам сезiмi тiршiлiк үшiн керектi де пайдалы қасиет. Толғаныссыз өмiр — өшкен өмiр. Ұлы ғұлама Ə. Науаи «Сезiмсiз адам — кесек, махаббатсыз адам – есек», — деген екен. Көп сезiмдерге адамның өзi құштар. Егер сол сезiмдер қандай да себептермен болмай қалса, адам «эмоциялық ашырқауға» келiп, оның орнын толтыру үшiн əн-күй тыңдайды, əсерлi фильмдер көрiп не қым-қиғаш оқиғалы кiтаптар оқиды. Сезім жөнінде түсінік
Жоғары деңгейдегі сезімдер Жоғары деңгейдегі сезімдер тек адамға ғана тән: Ақыл-ой сезiмi адамның таным əрекетiмен байланысты. Сезiмнiң бұл түрi -балалардың оқып бiлiм алуға, ересектердiң өз қызметiне, шығармашылық пен өнерге деген көңiл-күй қатынасы. Адамның шындықты тануға деген ақыл-ой сезiмi ең алдыментаңданудан басталады. Эстетикалық сезiм — объектив шындықты бейнелеп, оның əсемдiгi мен сұлулығын, жарасымдылығы мен сенiм-дiлiгiн қабылдап, оған əсерленудегi көңiл-күй. Əсемдiктiқабылдап, оған сүйсiну, лəззаттанып, рухани күшiн арттыру сезiмi — адамның өмiр тiршiлiгiнде бiртiндеп қалыптасатын жағдай. Əсемдiктi қабылдау туа пайда болмайды. Адамгершiлiк-моральдық сезiмдер қоғам талабына орай адамның өз мiнезiнiң лайық не лайық еместiгiн сезiнген көңiл-күйiн бiлдiредi. Адамгершiлiк сезiмi моральдық сезiм деп те айтылады. «Мораль» — «морале» деген француз сөзi. Мағынасы — адамгершiлiк. Адамгершiлiк сезiм қоғамның тарихи дамуына байланысты.
Сезімнің пайда болу себептері Сезімнің негізгі пайда болу себептеріне мыналар жатады: адамның объектiге қатынасын айқындайтын қажеттiлiктер; адамның осы нысанның тиiстi қасиеттерiн түсiнiп, оны санада бейнелеу қабiлеті. Объектив жəне субъектив жағдайлардың өзара байланысынан адамның қоршаған дүниеге саналы баға беруiмен қатар жеке эмоционал көз-қарасының себептерi ашылады. Сезiмдердiң өзiндiк ерекшелiгi олардың қарама-қарсылықты сипатынан көрiнедi
Сезімнің негізгі ерекшеліктері Сезiмдердiң өзiндік ерекшелiгi олардың қарама-қарсылықты сипатынан көрiнедi. Мұндай сипат қарапайым əсерленуге де (рахаттану-қысылу), сондай-ақ күрделi толғаныстарға да (ұнату-жеккөру, қуаныш-мұң, көңiлдi-қайғылы т.б.) тəн. Сезiмдерге ғана тəн аса маңызды сипат — олардың бiрiгiмдi (интегралды) келуi. Сезiм бүкiл дененi билеп, адам кейпiн ерекше əсерге бөлейдi. Барша дене қызметтерiнiң басын бiр сəтте бiрiктiрумен сезiм өздiгiнен организмге пайдалы не зиян əсердiң хабаршы қызметiн атқарады. Сезiмдiк сигнал əсер орны мен дененiң жауап əрекетi айқындалмай жатып та санаға жетуi мүмкiн. Сезiмдердiң жəне бiр маңызды ерекшелiгi — олардың денедегi тiршiлiк əрекеттермен тiкелей байланыста болуы. Сезiм ықпалынан адамның iшкi тəн қызметi өзгерiске түседi: қан айналымы, дем алыс, ас қорыту, iшкi жəне сыртқы секреция бездерi. Шектен тыс ұзақ уақыт жəне қарқынды болған көңiл-күй толғаныстары организмдi сырқатқа шалдықтырады: қорқыныш — жүрек ауруларына соқтырып, ашу — бауырды, жабырқау мен мұң — асқазанды бұзады
Сезімнің қызметтері Адам сезiмдерi ұзаққа созылған филогенетикалық даму тарихына байланысты көптеген ерекше сипаттағы мынадай қызметтердi атқаратын болды:
Эмоция (фр. emotion, лат. enoveo — толғану) — адам мен жануарлардың сыртқы және ішкі тітіркендіргіштер әсеріне реакциясы; қоршаған ортамен қарым-қатынас негізінде пайда болатын көңіл-күй. Эмоция организмнің әр түрлі қажетсінулерге қанағаттануына (ұнамды эмоция) немесе қанағаттанбауына (ұнамсыз эмоция) байланысты. Адамның жоғары әлеуметтік қажетсінулері негізінде пайда болатын тұрақты змоция. Эмоция жоғары түрі адамның іс-әрекетінің өнімді болуына мүмкіндік туғызады. Оларға қуаныш, сүйіспеншілік және т.б. эмоциялар жатады. Жағымсыз эмоция адамның іс-әрекетіне азды-көпті зиян келтіреді. Оларға қорқыныш, қайғы, абыржу, үмітсіздену, үрейлену және т.с.с. эмоциялар жатады. Эмоция
ЭМОЦИЯ ІС-ӘРЕКЕТКЕ ЫҚПАЛ ЖАСАУ ТҰРҒЫСЫНАН СТЕНИКАЛЫҚ АСТЕНИКАЛЫҚ Жауапкершілік Жолдастық Достық Айбаттылық Уайым Енжарлық Көңілсіздік
Эмоция тудыратын стрестің пайда болу ағымында биологиялық танымдықтың 3 буыны болатыны белгілі болды: Күйзеліс тудыратын бағалар; күйзелістің анық қаталдығы, онша үлкен мөлшерде болмағанымен проблема оны өз еліне, біліміне және түсінігіне қарай бағалануында; Оқиғаның өзіне немесе оның бағасына деген физиологиялық-биохимиялық және биологиялық жауабы. Адренологиялық-биохимиялық әсер етеді; Алдағы уақытта күйзелісті болдырмайтын, оның неше түрлі себептерін жоюға арналған іс-әрекет (мінез-құлық)
ЭМОЦИЯ МЕН СЕЗІМ АРАСЫНДАҒЫ АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР ЭМОЦИЯЛАР СЕЗІМДЕР 1. Эмоцияадамның түрлі органикалық қажеттеріне туып отыратын қысқа ситуациялы көңіл күйі адам қуанғаннан, қамыққаннан көзіне жас алса не болмаса бір нәрсеге мәз болса, мұндай жағдайдың ұзаққа созылмайтыны белгілі. 1.Сезімдер – адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас жасау қажетінен туатын және біртіндеп дамып отыратын бір сыдырғы тұрақты процесс. 2. Эмоция мәнерлі қозғалыстарданкөбірек байқалады. Мұнда адам өзін тек организм тұрғысынан көре алады. 2. Сезімдерде мәнерлі қозғалыстар жөнді байқалмайды. Тұрақты, терең әсерлісезім жеке адам психологиясының басты белгілерінің бірі. 3. Эмоциялардыңқызметін лимби жүйесі мен гипоталамус бөлігі басқарып отырады. 3. Сезімми қабығының жұмысынан, атап айтқанда динамикалық стереотиптердің әркез жасалып өзгеріп отыруынан жақсы көрінеді. 4. Эмоциялар жануарлардада кездеседі. Жануарлар эмоциясы биологиялық сипаттағы реакциялардың жиынтығы. Адам сезімдеріне лайықты көріністер жануарлар психикасында кездеспейді 4. Адамдардың эмоциялары мен сезімдеріқоғамдық-тарихи сипатта болып отырады
Қорытынды Сезімдерде мәнерлі қозғалыстар жөнді байқалмайды, тұрақты терең әсерлі сезім адам психологиясындағы басты белгілердің бірі, ал эмоция болса мәнерлі қозғалыстарға бай келеді, мұyда адам өзін тек организм тұрғысынан көрсете алады. Жоғары сезімдердің қалыптасуына, адамның өскен ортасы, отбасы, ұжымы елеулі әсер етеді, өсіресе халқымыз айтқандай «Сөз сүйектен өтеді . » т.б. мәтелдері сезімді тәрбиелеу қажет екеніне дәлел болады. Осы тұрғыдан алғанда, сезім ми қабығының жұмысынан, ондағы динамикалық стереотип жасалып отыратындығынан тәуелді. Ал, эмоцияға келсек, мұның физиологиялық негізі ретикулярлық формацияның лимби жүйесінің, соңдай-ақ, ондағы гипоталамус бөлігінің (дененің зат алмасуы, температурасын реттестіретін жүйке) орталығымен ұштастырамыз. Мәселен, осы жүйке қызметінің орталықтарына зақым келсе, адам тойғанын білмейтін, немесе шөлі қанбайтын жағдайға ұшырайды. Бұл жерде де сезімдер мен эмоцияның бір-бірінен айырмашылығы байқалады. Адамның сезімдері ылғи да қоғамдық-тарихи сипатта болады. Мәселен, адамның адамгершілік сезімдері қоғамдағы өзгелерге байланысты өзгеріп отыратыны белгілі. Сезім — адамның өзіне, өзге адамдарға, айналасындағы заттар мен құбылыстарға көңіл-күйінің қатынасын білдіретін және оларды бейнелейтін психикалық үрдіс. Сезімінің психикалық үрдіс екендігін білдіретін тағы бір ерекшелігі — оның адам көңіл-күйіне байланысты әрбір үрдіске белгілі бір түрде рең беріп тұратындығы.. Сезім мен эмоцияның адам іс-әрекеті мен көңіл-күйіне ұнамды әсер етуі стеникалық — күшті сезім тудырса, ал ұнамсыз не теріс әсер етуі астеникалық — әлсіз, жағымсыз сезім тудырады. Адам сезімінің қайнар бұлағы — бізді қоршаған болмыс, объективтік шындық.
Источник
Эмоция және эмоционалдық интеллект
Презентация қосу Эмоция және эмоционалдық
интеллект
Жоспар:
1.Эмоция туралы түсінік. Эмоцияның
физиологиялық механизмі.
2. Эмоцияның ішкі және сыртқы белгілері.
3. Эмоцияның түрлері: жоғарғы және
төменгі, жағымды және жағымсыз,
стеникалық және астеникалық.
4. Эмоционалдық интеллект ұғымы
Эмоция туралы түсінік
Эмоция — адамның түрлі
органикалық қажеттеріне
туып отыратын қысқа
ситуациялы көңіл күйі
адам қуанғаннан,
қамыққаннан көзіне жас
алса, не болмаса бір
нәрсеге мәз болып, күлсе,
мұндай жағдайдың ұзаққа
созылмайтыны белгілі.
Эмоция — латын сөзі — emovera қозу, толқу — деген
мағына береді. Қуаныш сезімі. И. П. Павлов, эмоция ми
қыртысында болатын жасушалардың күш-қуаты.
Сондықтан да эмоцияның белгілі түрде биологиялық және
әлеуметтік мәні бар. Эмоция ағзаның ішкі эндокринді
бездеріне байланысты болады.
Адреналин эмоцияны реттеуші фактордың бірі болып
есепелінеді. Ол бауырдағы гликогеннің ыдырауына әсерін
тигізеді.
Эмоциняның негізгі көрінісіне
келесілерді жатқызуға болады:
жест (сөйлеу кезінде қолды қозғалту),
мимика (бет бұлшық еттерінің қозғалуы),
пантомимика (барлық дененің қозғалуы),
тілдің эмоционалды компоненттері (дауыс
қаттылығы, тембр, сөйлеу кезіндегі
интонация),
вегетативті өзгерулер (бетінің қызаруы,
түссіздену, терлеу).
Эмоционалды уайымның
әсерінен адамның ағзасында
және мінезінде өзгерістер бола
ма?
Ия, әрине көп өзгерістер болады.
Кейде тіпті күштілігі сондай бір
психолог оны «вегетативті
дауыл» деп атаған.
Ол ішкі ағзалардың барлық
қызметі мен ағзаның өмірлік
көрсеткіштерінің бірден немесе
жылдам өзгеруінен көрінеді.
Өзгереді:
Жүрек соғысының жиілігі;
Қан айналым мен қан қысымы
(бозару, қызару)
Тыныс алу (тұншығу, демігу);
Бұлшық ет өзгерісі
(моториканың бұзылуы);
Ас қорыту және зәр шығару
(асқазан мен ішектердің
қозғалысы күшейуі);
қарашық реакциясы (тарылу
немесе кеңею
Қан құрамы (қанттың көп
мөлшерде болуы, адреналин,
холестерин және т.б.);
ішкі секреция (сілекей безі,
тері безі т.б.)
Эмоцияның ішкі белгілері
Эмоциялардың пайда болуында
гуморальді-эндокриндік
факторлардың да әсері мол. Мысалы,
эмоция кезінде гипофиз бен бүйрек
үсті безі гипоталамус әсерін
күшейтеді, сол себептен
адреналиннің бөлінуі көбейіп, жүрек
пен бұлшық еттердің қызметі арта
түседі. Қанда ми қызметі мен бұлшық
ет жиырылуына қажетті глюкоза
мөлшері көбейеді.
Қарапайым эмоцияларда адреналин
жылдам бөлінеді. Ұзаққа созылған
ұнамсыз эмоциялар кезінде қанда
адреналин жинақталып, күретамыр
қысымы жоғарлайды, тамыр
соғысы жиілейді. Сөйтіп, қан
тамырларының тарылуы жүректе
стенокардия, не миокард инфаркті
тудыруы мүмкін.
Эмоцияның түрлері
Жағымды, жағымсыз
Аффект, стресс, фрустрация
Жағымды не ұнамды эмоциялар – адамның
қажетіне орайлас, оның ішкі өмірінің шарықтап,
жан-жақты өсу шарттарының бірі болып
табылады. Мысалы, сүйіспеншілік, көңіл қоштық,
қуаныш.
Жағымсыз не ұнамсыз – белсенді әрекетке
азды-көпті нұқсан келтіретін сезімдер. Мысалы,
қорқыныш, қайғы, абыржу, налу, үрейлену,
үмітсіздену.
Физиологиялық механикасына
қарай :
Төменгі
эмоция – шөлдеу, ашығу,
жыныстық эмоциялар, олардың орталығы
мидың төменгі бөлігінде орналасқан
Жоғарғы эмоция – адамның ортада өзін-өзі
ұстай білу эмоциясы. Этика, эстетика,
мораль және т.б.
ІС-ӘРЕКЕТКЕ ЫҚПАЛ ЖАСАУ
ТҰРҒЫСЫНАН
Жауапкершілік
Уайым
Жолдастық
Енжарлық
Достық
Көңілсіздік
Айбаттылық
Аффект- қысқа уақыт
аралығында бұрқ етіп
көрінетін күшті эмоция.
Фрустрация
Қажеттіліктер мен тілектердің
қанағаттандырылмау
салдарынан болған эмоционалды
қалып. Мақсатқа жету жолында
немесе күрделі тапсырмаларды
орындауда қажеттілікті
қанағаттандыру қандайда бір
қиыншылыққа, кедергіге тап
болғанда туындайды.
Қазіргі таңда эмоциялық интеллект феноменін,
оның құрылымын, даму жолдарын одан әрі терең
зерттеу өзекті, себебі аталған құбылыс – тұлға
аралық өзара әрекеттесу үдерісінде адамдар
арасында туындайтын эмоциялық үрдістер мен
жай-күйлерді терең ұғыну арқылы адамдармен
қарым-қатынасты оңтайландыру мүмкіндігін
ашады. Сондықтан, эмоциялық интеллектіні тұлға
бойында дамытуды біртұтас қоғамда
психологиялық мәдениетті арттырудың маңызды
факторы ретінде қарастыруға болады.«Эмоциялық
интеллект» ұғымына әртүрлі көзқарастар
қалыптасқан.
1990 жылы Питер Салоуей «эмоциялық интеллект»
ұғымын алғаш анықтап, «Эмоциялық интеллект» атты
мақаласын жарыққа шығарды. Питер Салоуей және оның
авторласы Джон Майер эмоциялық интеллектіні
«эмоцияда көрінетін тұлға көріністерін қабылдау және
түсіну, интеллектуалды үрдістер негізінде эмоцияны
басқару» ретінде анықтайды.
Аталған ғалымдардың анықтауынша, эмоциялық
интеллект төрт бөлімнен тұрады:
1)өзінің және басқа адамның эмоциясын қабылдау немесе
сезіну қабілеті;
2)өз эмоциясын ақыл-ойға бағыттау;
3)эмоция көріністерін түсіну қабілеті;
4)эмоцияны басқара білу.
Эмоционалды интеллект диагностикасы зияткерліктің мінез-құлық
аспектісі адамның басқаларды қалай қабылдағанын сипаттайды (жарқын,
мейірімді, әдепті немесе ұстамды, салқын, ашуланбайтын, жалғыздықты
іздейтін), сондай-ақ мінез-құлық реакцияларында адамның эмоцияларын
басқара алу қабілеті. «Білім» факторы адамның эмоционалды «ақылды»
мінез-құлқы үшін қажетті білімін көрсетеді. Бұл білім әлеуметтік өзара
әрекеттестіктің негізгі ұстанымдарына, өзін-өзі реттеу дағдыларына,
әртүрлі эмоциялардың мінез-құлық көріністеріне, сол басқа сезімдердің
көрінісі қолайлы жағдайларға қатысты болуы мүмкін. «Өзіне эмоционалды
ену» дегеніміз сезімді тану және атау қабілеттілігін білдіреді (яғни бұл
сезімнің физиологиялық жай-күйін түсіну ғана емес, сонымен бірге оны
тану және атау), сонымен қатар жеке мінез-құлқының себептерін білу.
Авторлар «Мотивация» факторын әдеттегідей жақсы түсінеді:
респонденттің өз іс-әрекетін және өзін-өзі тәрбиелеуге деген ішкі уәжі,
мақсатына жетуде табандылығы бар. Келесі фактор адамның эмоцияларын
жеткілікті түрде білдіруге және басқаруға, сондай-ақ басқа адамдардың
сезімдеріне бара-бар жауап беру қабілетіне жауап береді. «Эмпатия және
әлеуметтік түйсік» бұрынғыдан өзгешеленеді, ол адамның басқалардың іс-
қимылының себептерін жеткілікті түрде түсіне алатындығына баса назар
аударады.
Эмоционалды интеллект
диагностикасын зерттеушілер
эмоционалды интеллект құрылымын
анықтағаннан кейін, оны қалай
өлшеуге болатындығы туралы
сұраққа жауап іздеді. Көпшіліктің
жауабы айқын: егер біз ақылмен
ұқсастық алсақ, онда адамның
эмоционалды «ақылды» екенін
көрсететін белгілі бір коэффициент
қажет. Әрине, бұл мақсатқа тестілеу
әдісі арқылы қол жеткізіледі.
«Эмоцияны басқару» — бұл үйде де,
басқаларда да сезімдер мен көңіл-
күйді басқару мүмкіндігі.
Майер-Саловей-Карузо эмоционалды интеллектік диагностика тестінің бір
түрін жасады. Бұл Питер Салоу мен Джон Майердің эмоционалды
интеллектінің «алғашқы ізашарлары» теориясының негізінде болды. Тест
141 сұрақтан тұрады, олар тақырыпты екі бағыт бойынша бағалайды
(«Тәжірибелі» және «Стратегиялық») және төрт шкала. Алғашқы
«Эмоцияны тану» — бұл тестілеуші адамның өзінің де,
айналасындағылардың да сезімдерін қабылдау және бөлу қабілеттілігін
көрсетеді. Екінші масштабтың атауын «Ойлауды жеңілдету» деп аударуға
болады. Егер сіз сұрақтардың мысалдарына жүгінетін болсақ, оның
мағынасы айқын болады: «серіктесіңіздің ата-анасымен кездескенде қандай
сезім ең қолайлы болады?».
Яғни, сұрақтардыңосы тобында рефлексияға,
тестілеуші тұлғаның қандай жағдайда осы
сезімнің неғұрлым орынды болатынын көрсетуді
түсіну қабілеті (демонстрация, оны сезінудің
қажеті жоқ).Үшінші және төртінші таразылар
мұндай сынақтар үшін дәстүрлі.
«Эмоцияны түсіну» күрделі эмоциялар мен
«эмоциялар тізбегін» (эмоциялар бір-бірінен
қалай ауысатынын) түсіну қабілеті ретінде
түсіндіріледі.
Сегіз түсті Люшер əдістемесі- эмоционалды интеллектік диагностиканың танымал
әдісінің бірі
https://onlinetestpad.com/ru/test/895-vosmicvetovoj-test-lyushera
Люшер тестісінің екі түрлі нұсқауы бар. Толық зерттеуге арналған 73 түрлі-
түсті кесте жəне 8 түсті қысқа тест түрі. Зерттеу келесі кезеңдер бойынша жүзеге
асады:
Зерттелушіге берілген түстерден дəл сол кезеңде өзіне
ұнайтын түстерді таңдатады. Зерттелуші алдына түстерді алдына қойғанда ашы
қ бір түсті фонды алған дұрыс. Бөлмеге жарық біркелкі түсуі керек. Түстердің ара
сы 2 сантиметр болуы
керек Таңдалған түс қатардан алынады, не болмаса төмен қаратылып қойылады.
Түстердің
реттік саны солдан оңға қарай бағытталады. Олардың реттік саны төмендегідей:
1-Қою көк. 2-Жасыл. 3-Қызғылт. 4-Сары. 5-Күлгін. 6-Қоңыр. 7-Қара. 0-Сұр.
Бірінші таңдалған түс негізгі əрекеттену əдісі, ал екіншісі зерттелушінің мақсатын к
өрсетеді. Жайқалаған түстер (3,4) “Х” белгісімен белгіленіп, ақиқаттардаға заттарды
ң орналасуын жəне осы жағдайдағы əрекет белгісін білдіреді. Бижай түстер (5,6) “=
” белгісімен белгіленіп,
қолданылмаған күшпен жеке тұлғаның əрекетсіз қасиеттерін көрсетеді. Жағымсы
з түстер
(7,8) белгісіменбелгіленіп жауапсыз қалған қажеттіліктерді көрсетеді. Түстер негізг
і (қою көк, жасыл, қызғылт, сары) жəне қосымша ( қара, сұр, аралас, күлгін, қ
оңыр) түстер болып
Источник