Эмоционалды ж не еріктік процестер

Эмоционалды ж? не еріктік процестер

Афина Акропольдегі әйгілі грек ғимараты Парфенон скульптуралық фризбен безендірілген. Үйдің ішкі не сыртқы қабырғасының мүсіндермен не бояумен.

ӘЛЕМНІҢ ҒАЖАЙЫП ОРМАНДАР

Орман ішінде қай жағына қарасаң да, небір кереметтерге кенелесің.

МАРСТЫҢ ТҮСІ НЕГЕ ҚЫЗЫЛ?

Егер сендер түнгі аспанда өздеріңе қарап жымың қағып тұрған қызыл жұлдыз көрсеңдер бұл — Марс дей беріңдер. Марс — біздің Жердің ең жақын көршісі.

КӨРКЕМ СУРЕТТЕ РАКУРС

Егер біз адамға не төменнен, не жоғарыдан қарар болсақ, оның әдеттегі кейпіне ұқсамай, өзгеріп сала бергенін байқаймыз. Өзінің денесінің бізге жақын тұрған бөлігі үлкейіп, алыс тұрған бөлігі кішірейіп кеткендей көреміз.

ҚАЙМАҚҚА ЕЗІЛІП, ҚҰРҒАҚ ЖЕМІСТЕР НЕМЕСЕ ЦУКАТ ҚОСЫЛҒАН ҚҰРТ

Кептірілген жемістер жақсылап іріктеледі, сортталып, жуылады. Ірілері бөліп туралады. Ыдысқа салынып дайын болғанша қайнатылады.

Бұл да ертеден келе жатқан бақташы ит тұқымының бірі. Венгрияның далалы аудандарында шығарылған.

Қазақстандық ашық база қоры -Uniface! Бұл сайттан сіз қазақша мәліметтер таба аласыз!

Источник

Эмоционалды ж? не еріктік процестер

Араб жылқысы — байырғы жылқы тұқымдарының бірі.

АРХЕОЛОГИЯ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?

тарих ғылымының бір саласы, алғашқы қауымнан, көне заманнан, орта ғасырдан қалған заттай есқерткіштерді зерттеу арқылы адам қоғамының өткендегі тарихын анықтайды.

БЕЛБЕУ ТАСТАУ

Қазақтың ұлттық ойыны

СОЛТҮСТІК МҰЗДЫ МҰХИТ

Жер шарындағы ең кіші мұхит

САРЫАРҚА ҚАТПАРЛЫ АЙМАҒЫ

Сарыарқа қатпарлы аймағы — Азиядағы дербес ірі геологиялық құрылымдардың бірі.

ӘЛЕМДЕГІ ЕҢ ЖЫЛДАМ ҚҰСТАР

Құстар — жердің ең жылдам тіршілік иелері, өйткені жануарлар әлемінің құрлық немесе суда жүзетін құстарының бірде-бір өкілі олармен жылдамдығымен салыстыра алмайды.

Жер атмосферасын құрайтын, негізінен азотпен оттектен тұратын газдар қоспасы. Ауа су мен жер қыртысының құрамында да болады.

БІРЖАН — САРА АЙТЫСЫ

Біржан мен Сараның 1871 жылы қазіргі Талдықорган облысының Қапал — Ақсу өңірінде кездескендегі айтысы.

БІРЖАН-САРА ОПЕРАСЫ

Опера тұңғыш рет 1946 жылы 7 қазанда Қазақтың Абай атындағы мемлекеттік опера және балет театрында қойылды.

Қазақстандық ашық база қоры -Uniface! Бұл сайттан сіз қазақша мәліметтер таба аласыз!

Источник

Дәріс. Адамның эмоциялық-еріктік сферасы ерекшеліктері

Сезім- адамнын өзіне, өзге адамдарға, қоршаған заттар мен қүбылыстарға көніл-күй қатынасын білдіретін және оларды бейнелейтін психикалық процес.

Адамның сезім күйлері қуаныш, қайғы, таңдану, наразылық көрсету, ызалану, кектену, қарқылдап, көзінен жас аққанша күлу т.б. көніл-күйдің сипаттық ерекшеліктерін сыртқа шығарады. Сезімнің сан алуан көріністер мен олардың пайда болуы элеуметтік-қоғамдық жағдайларға, әсіресе, материалдық рухани-мәдени қажеттілектерді қанағаттандырудың мақсат-мүдделеріне байланысты. Сезім үғымының кен мағынада қолданылуы жалпы көніл-күйді, ал эмоция сол көніл-күйдің белгілі бір жағдайға қатты әсерленуін білдіретін қысқа мерзімді уақытша көрініс.

«Эмоция» үғымы төркіні — «емовера» деген латын сөзінен «эмоцион» дейтін француз сөзінен шыққан. Қазақша -тітіркену, толқу. Бұл -жан дүниесінің сыртқы жэне ішкі эсерлер салдарынан ызалану, қаһарлану, қорқу жэне шаттану сияқты жағдайларының көрініс беруі.Эмоция — адамдар мен жануар дүниесінде көрініс беретін кейіп. Эмоциялық күй адамды іс-әрекеттерге шабыттандырып, тиісті нәтежеге жеткізеді немесе көніл-күйін жабырқатып, іс-әрекетті бейберекетсіздікке ұшыратады. Сезім мен эмоцияның адам іс-әрекеті мен көніл-күйіне ұнамды әсер етуі стеникалық (күшті) сезім тудырса, ал ұнамсыз не теріс эсер етуі астеникалық (әлсіз, жағымсыз) сезім тудырады. Стеникалық сезім жүйке жүйесіндегі қозуды күшейтсе, астеникалық сезім жүйкеге тежелеу жасап, адамның әрекетшілдігін әлсіретедеді. Сөйтіп, адамның сезім күй жэне оның қысқа мерзімді айқын көрінісі – эмоция жан дүниесінің жандану мен тіршілік ағымында айтарлықтай маңызы бар психикалық процесс. Сонымен, эмоция дегеніміз — адамның органикалық мүқтаждықтарын қанағаттандыру не қанағаттандырылмау байланысты туандайтын психикалық күйлер.

Кейіп — біраз уақыт бойы адамның көңілін билеп, мінез-құлқына әсер ететін эмоциялық күй. Өмір тіршілігінде адамның сезімі бір объектіге бағытталып, оған қуанады не күйзеледі, ашуланады, бойын ыза кернейді, біреуді сүйеді, бір нәрседен шошиды.Сонымен, кейіп дегеніміз — адамның белгілі объектіге бағытталмай-ақ, ұзақа созылған көтеріңкі, не жабырқау қалыптағы көніл-күйі. Адам кейіпінің көрінісі белгілі бір сезімге, себептерге байланысты болады.

Адам кейпі тіршілік жағдайына байланысты құбылмалы болады. Егер адам шаршап-шалдығып, ауырып жүрсе, оның кейпі солғын болады. Ал дені сау, ұйқысы қанып, көнілі көтерінкі болса, адам мәз болып, жадырай түседі. Рухани байлығы мол, мақсат-міндеті айқын адам ауыр жағдайларға мойынұсынбай, өмір сүріп, жұмыс істей алады, өз кейпін меңгеріп, оған иелік етеді.

Сезімнің адам бойында жиі кездесетін, өзіндік мән-мағынасы бар ерекшелігі — эмпатия. Эмпатия — адамның өзгелер қайғы-қасіретті жағдайлар мен қиыңшылықтарға ұшырағанда, оларға жанашырлық білдіріп, олардың ауыр халінің өз басына түскендей көңіл-күйде болуы. Жанашырлық сезім (эмпатия) мән-жайда психологияда ашып көрсеткен -американдық психолог Э.Титченер.

Адамкөңіл-күйінің ерекше көріністері стресс және дистресс болып табылады. «Стресс» сөзі ағылшын тілінен аударғанда —зорлану, қысым жасау деген мағынаны білдіреді.

Стрестің физиологиялық негізі – американдық физиологы У.Кеннонның (1871-1945) гемеостазис (бүл терминнің ішкі организм қызметінің бір қалыпты жагдайы дегенді білдіреді) туралы ілімі мен Канада ғалымы Г.Сельенің организмнің сыртқы күшті тітіркендіргіштерге өздігінен икемделіп қорғануы жөніндегі зерттеуі. Мұндай тітіркендіргіштердің организімге әсерінің күштілігі соңдай, олар адамның денесіне, жүйке жүйесіне, психикисыны да күшті эсер етіп, сезімдік-эмоциялық жағдайың шиеленістіреді. Стрестік жағдай адамның мінез-құлқына да күшті әсер етіп, қалыпты жағдайларды ауытқуға ұшыратады, ол бей-берекет қимыл-қозғалыстар жасайды. Адамның психикалық процестері — қабылдау мен ес, зейін әдеттен тыс қателіктер жібереді. Адам ашушаң, қызба болады. Мұңдай жағымсыз көріністер дистресс деп аталыды. Дистрестік күй адамның күш-қуатын, ақыл-ойын қожыратып оған теріс ықпал етеді.

Осы жағдайларға инженерлер басқа мамандарға қарағанда жиі түседі. Мысалы, телефон-операторлар күнде қаншама клиенттермен сұхбаттасып оларға көмектесуге тырысады. Теніздің ортасында шлейфте жұмыс істейтін мұнайшыларды алсақ, жұмыстың өзі қиын болуымен қатар, сол жерде тек шағын топ жүріп, ұзақ уақыт бойы тек өздері қарым-қатынаста болады, осыған шыдау үшін адам өз-өзін тәрбиелеп, шыдамды болу керек.

Стрестік күйді жеңу үшін адам өзінің бойындағы ерік-жігерін шыңдап, табандылық пен ұстамдылығын, өмір тәжірибесін молайтуға машықтану қажет.

Ерік қоғамдық еңбек процесінде пайда болып, қалыптасқан. Тек еңбек ету арқылы ғана адам өзінің әр түрлі амалдарын, қимылдарын көрсетіп, түрлі қажеттерін өтей алады. Адамның ерікті қимылдары оның өмір сүріп отырған ортасының, яғни сытқы дүние заттарымен құбылыстарының әсер етуіне байланысты көрінеды. Адам бір түрлі жағдайда әрқилы, әр түрлі жағдайда бір қилы әрекет жасайтыны мәлім. Адамның ерік-жігер қасиеттері санқилы. Бұлардың іс-әрекетінің нақтылы жағдайларына, орындау тәсіліне қарай бірнеше сапалары бар:

Біріншіден, еріктің күшіне (тоқтамға келгіштік, кедергілерді жеңе алу, өзін-өзі меңгере алу, батылдылқ, шыдамдылық, т.б), екіншіден адамгершілікке сиымды ерік қимылының сапаларына (жеке мүддені ұжым еркіне, қоғам мүддесіне бағынаыра алуда көрнетін ерік сапалары), үшіншіден, еріктің адамнің дербестігінен байқалатын сапаларына (инициатива, принциптілік, тәртіптілік, жинақтылық т.б) бөлінеді.

Тоқтамға келгіштік біз адамның небір қиын-қыстау кезеңдерде қажетті шешімдерге келіп, оны жүзеге асыруға қабілетінің болуы. Тез тоқтамға келу үшін адам асығып –аптықпайды. Бұл әрбір істі ой таразысына салуды қажет ететін қасиет. Тек осындай жағдайда ғана адам алдындағы ісін дұрыс бағалап, жоспарлай алады, өзінің барлық мүмкідіктерін сарқа пайдаланады. Басқарудың ақыл-кеңесін таңдау ақылға салу, өзін тежей алу, қателерді көре білу, тәуекелге бел байлай алушылық –тоқтамға келгіш адамға тән қасиеттер.

Адамның өз әрекетін дұрыс түсініу, істеген ісін аздыкөпті кемшіліктерін көре білу оның ақыл-ой парасатымен байланысып жатады. Біреу тоқтамға келуде оншама көп қателікке жол бермейді, ал екінші біреу көптеген қателіктерге ұшырамайды, сонысынан кейін үлкен опық жейді, әуре-сарсаңға түседі, ал үшінші бір адамдар жиі-жиі түрі тоқтамға келеді де, алдына санасыз мақсаттар қояды. Бірақ оларды көбінесе орындай алмайды. Ақырында мұнің барлығы оның ерік-жігерін жеп мақұлдатады.

Табанды адам алған бетінен қайтпай, көздеген мақсатына қайткен күнде де жетуді көздейді. Ол қажымай-талмай әрекет етіп, осы жолда небір қыиыншылыққа төзіп, оларды бірінен соң бірін жеңіп отырады. Мұндай адамнің ерік күші қиыншылыққа қарсы батыл күрес үстінде онан сайын нығая түседі.

Ұстамдылық дегеніміз адамның оқыс қимыл-қозғалыстан орынсыз сөйлеуден, босқа күйіп-пісудан бойын тежей алу қабілеті. Ұстамды адам әр кез терең ойланып, істің тетігін аңғара отыра әрекет етеді. Ол ағат істерге бара бермейді, көрсе қызар, яғни нәпсінің құлы емес. Мұндай адам өзінің бар күш-жігерін тек алдындағы мақсатын орындауға ғана арнап отырады.

Осындай қасиеттер адамнің түрлі қиыншылықтарды жеңе білуге машықтануы, ауырттпалыққа шыдау, төзе білуі үстінде қалыптасуы болып табылады.

Күшті ерік адамнің осындай ауыртпалықты жеңіп отыруы, өзін меңгере алу үстінде де мақтап шңдала түседі, онан сайын қатайып, беки береді, яғни М.Горкий айтқандай, «тіпті азғана өзіңді жеңіу адамды зор қуат иесі етеді» Ұстамдылық, өзін-өзі меңгере алу-адамнің төзімділік, шыдамдылық, батылдық сияқты сапаларымен тығыз байланысып жатады. Адам осындай қасиеттердің арқасында ғана өзін нағыз ерлерше ұстай білуге үйретеді, өзін қорқу сезіміне билетпей, көңілге алған ісін қажетінше істеп шығады. Адамда осындай қасиеттерді тәриелеу үшін адамгершілік пренциптерін саналықпен ұғынып орындап отыруға бой ұсындыру, халықтардан бас тарта білуге жаттықтыру, дүниетанымы мен сенімін, талғамын қалыптастыру, лайықсыз сезімдерді (босқа лепіру, даурығу, ұшқалақтық т.б) тежей білуге үйретіп отыру қажет.

Тәртіптілік дегеніміз адамның өзқимыл-қозғалысын, ойы мен тілегін әр уақытта ұжым ырқына бағындыра алу қабілеті. Адам неғұрлім өз қылығының қоғамдық мәнін жақсы ұғынса, соғұрлым зор сенімін, белсенділікпен әрекет етіп, өзінің отан алдындағы жауапкершілігін жақсы түсінеді. Жекешіл, ұжымнан оқшауланып жүретін адамда тәртіптілік жағы аз болады. Ксінің тәртіптілігі оның жинақтлығы оның қоғамдық әрекетімен қатар жеке өмірінде де ерекше маңыз алады.

Ерлік дегеніміз алға қойған мақсатына шексіз сенген, сол жолда ашық демі біткенше бел байлаған, моральдық рухы жоғары адамның ғана қолынан келетін қасиет. Сонымен қатар ерлік –батылдық пен ұстамдылықтың басында ойдағыдай тоғысуы.

Ерлік істеген сәтте адам тіпті өзіне өлім төнседе сасқалақтамайды, өз рухын жақсы ұстай алады, басынан түскен ауыртпылықты мойымай көтереді, өз мақсатын асыл мұратына бағындырып, мұны ең негізгі боршым деп есептейді. Ерлік көбінесе қоғамдық мәні, кіндік кескен жерін көздің қарашығындай сақтап, басқыншы жаудан ерлікпен қорғай білген батыр тұлғалар көптен кездеседі.

Еріктің осындай сапасын қалайша тәрбиелеу керектігі жөн ұшқыш-ғарышкер А.Николаев былай дейді: « Бұл орайда пәлендей бір рецепт берудің өзі қиын-ақ меніңше, тек адам бала кезінен бастап-ақ батылдыққа, қайсарлыққа, көздегеніне жетпей тынбайтындай өжеттікке, ұстамдылққа үйір болып өткені жөн. Ерлік дәстүріне тәрбиелену, өмірідің өзі біздің алдымызға тртып отырған қиындықтарды жеңу деген сөз»

Нег: 4 389, 7 287, 8 615

Қос: 12 81, 11 251

Бақылау сұрақтары:

1. Эмоция, сезім ұғымдары.

2. Стресс пен дистресс ұғымдарының ерекшеліктері.

Источник

Эмоционалды ж? не еріктік процестер

Араб жылқысы — байырғы жылқы тұқымдарының бірі.

АРХЕОЛОГИЯ ДЕГЕНІМІЗ НЕ?

тарих ғылымының бір саласы, алғашқы қауымнан, көне заманнан, орта ғасырдан қалған заттай есқерткіштерді зерттеу арқылы адам қоғамының өткендегі тарихын анықтайды.

БЕЛБЕУ ТАСТАУ

Қазақтың ұлттық ойыны

СОЛТҮСТІК МҰЗДЫ МҰХИТ

Жер шарындағы ең кіші мұхит

САРЫАРҚА ҚАТПАРЛЫ АЙМАҒЫ

Сарыарқа қатпарлы аймағы — Азиядағы дербес ірі геологиялық құрылымдардың бірі.

ӘЛЕМДЕГІ ЕҢ ЖЫЛДАМ ҚҰСТАР

Құстар — жердің ең жылдам тіршілік иелері, өйткені жануарлар әлемінің құрлық немесе суда жүзетін құстарының бірде-бір өкілі олармен жылдамдығымен салыстыра алмайды.

Жер атмосферасын құрайтын, негізінен азотпен оттектен тұратын газдар қоспасы. Ауа су мен жер қыртысының құрамында да болады.

БІРЖАН — САРА АЙТЫСЫ

Біржан мен Сараның 1871 жылы қазіргі Талдықорган облысының Қапал — Ақсу өңірінде кездескендегі айтысы.

БІРЖАН-САРА ОПЕРАСЫ

Опера тұңғыш рет 1946 жылы 7 қазанда Қазақтың Абай атындағы мемлекеттік опера және балет театрында қойылды.

Қазақстандық ашық база қоры -Uniface! Бұл сайттан сіз қазақша мәліметтер таба аласыз!

Источник